Kodeks spółek handlowych wskazuje, że spółka z ograniczoną odpowiedzialnością nie może być zawiązana wyłącznie przez inną jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. Powierzchowna lektura tego wskazania może prowadzić do wniosku, że jednoosobowa spółka z o.o. nie może być wspólnikiem w innej spółce z o.o. Dodatkowo w obrocie międzynarodowym może wystąpić sytuacja, gdy zagraniczny odpowiednik spółki z o.o., np. niemiecka, jednoosobowa GmbH, chciałaby być jedynym wspólnikiem spółki z o.o. Czy taka sytuacja jest dopuszczalna?
Spółki prawa obcego a zakaz określony w k.s.h.
Na początku należy wskazać, że opisany zakaz dotyczy nie tylko polskich spółek z o.o., ale także spółek utworzonych na podstawie prawa obcego, które mają cechy spółek z o.o. Taki wniosek w nieco innym stanie prawnym prawie 30 lat temu przedstawił Sąd Najwyższy. Sąd Najwyższy wskazał: jedynym wspólnikiem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie może być jednoosobowa spółka prawa obcego, mająca cechy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w rozumieniu przepisów kodeksu handlowego. Dziś ta konkluzja nie jest zasadniczo kwestionowana. Warto jednak zwrócić uwagę, że przepis wydaje się nie być optymalnie zredagowany pod tym kątem. Jeżeli zakaz ma obejmować spółki prawa obcego, to z tej perspektywy sensowne byłoby wprowadzenie zmiany przez ustawodawcę.
Jednoosobowa spółka z o.o. a nabycie udziałów
W odniesieniu do drugiego zagadnienia, tj. możliwości bycia przez jednoosobową spółką z o.o. jedynym wspólnikiem w innej spółce z o.o., należy wskazać, że k.s.h. w tym kontekście używa pojęcia „zawiązania” innej spółki. To oznacza, że przepis nie ogranicza możliwości wtórnego uzyskania przez jednoosobową spółkę z o.o. statusu jedynego wspólnika innej spółki z o.o. na skutek np. nabycia wszystkich udziałów albo umorzenia udziałów pozostałych wspólników.
Podsumowanie
Przyjęty w k.s.h. zakaz jest rozwiązaniem, którego uzasadnienie nie jest zbyt jasne i którego nie spotyka się na ogół w obcych systemach prawnych. Warto zwrócić uwagę, że zakaz nie obejmuje utworzenia spółki z o.o. wyłącznie przez jednoosobową spółkę akcyjną. Jak wskazano, zakaz nie obejmuje także nabycia wszystkich udziałów w sp. z o.o. przez jednoosobową spółkę z o.o. w trakcie jej funkcjonowania – zakaz dotyczy wyłącznie etapu zawarcia umowy spółki z o.o. Tym samym z jednej strony konieczne jest uwzględnianie ww. zakazu przy planowaniu wszelkich zmian i przekształceń w spółkach. Z drugiej strony – być może – jest to właściwy czas, aby ustawodawca w pełni uchylił ten przepis.
W przypadku pytań – zachęcam do kontaktu: piotr.mijal@smith.pl