Różnice między stowarzyszeniami funkcjonującymi w poszczególnych państwach UE są znaczne. Po pierwsze, np. w Irlandii, Danii i Szwecji zasady zakładania i funkcjonowania stowarzyszeń nie zostały skodyfikowane, lecz wynikają z orzeczeń sądów. Odmienności występują także w odniesieniu do liczby członków wymaganych dla założenia stowarzyszenia. I tak, liczba wymaganych członków waha się od 3 do 20 w zależności od państwa UE. Ponadto, wiele państw UE faktycznie nie uznaje stowarzyszeń funkcjonujących w innych państwach UE. To oznacza, że w praktyce konieczne jest założenie nowej organizacji w państwie UE, w którym planowana jest działalność. W związku z tym, w celu zniesienia barier dla organizacji non-profit, na początku września 2023 r. Komisja Europejska zaproponowała nową formę prawną – europejskie stowarzyszenie transgraniczne (European cross-border association, ECBA).
Europejskie trangraniczne stowarzyszenie – nowe regulacje
Europejskie stowarzyszenie transgraniczne ma zostać wprowadzone do porządków prawnych dyrektywą. To oznacza, że wymagana będzie implementacja dyrektywy w każdym z państw UE. Z projektu dyrektywy wynika jednocześnie, że w zakresie zakładania jak i działania ECBA mają być aplikowane krajowe zasady mające zastosowanie do podobnych organizacji (np. krajowych stowarzyszeń albo fundacji). ECBA ma mieć osobowość prawną, co oznacza m.in. możliwość zatrudniania, zawierania umów oraz bycia stroną postępowań.
Założenie i cele ECBA
Zgodnie z projektem dyrektywy, stowarzyszenie będą mogli założyć obywatele UE, osoby przebywające legalnie na terytorium UE albo osoby prawne z siedzibą w UE. Powinno być co najmniej trzech członków założycieli.
Założenie ECBA odbywać się będzie w drodze pisemnego porozumienia albo porozumienia ustnego, z którego sporządzony jest protokół w formie pisemnej. To oznacza, że założenie ECBA nie wymaga formy aktu notarialnego w świetle projektu dyrektywy.
Cel europejskiego stowarzyszenia transgranicznego powinien być non-profit, a wszystkie środki powinny być wykorzystywane na osiąganie celów statutowych. Ponadto, stowarzyszenie musi mieć za cel prowadzenie działalności przynajmniej w dwóch państwach UE. ECBA będą mogły także prowadzić działalność gospodarczą (art. 14 projektu dyrektywy). Niemniej, podział zysku wygenerowanego w stowarzyszeniu między jego członków jest wykluczony.
Organizacja wewnętrzna ECBA
ECBA ma być elastycznym tworem i dawać członkom możliwość określania zasad jego funkcjonowania. W związku z tym wydaje się, że w ECBA będzie możliwość podejmowania m.in. uchwał w sposób zdalny. Wskazuje na to dyrektywa, która zakazuje wprowadzania ograniczeń dla organów stanowiących (np. walnego zebrania członków) w ECBA, które wymagałyby osobistej obecności (fizycznej) dla ważności posiedzenia.
ECBA ma mieć dwa organy: organ stanowiący (decision-making body) oraz organ wykonawczy (executive body). Każdy z członków organu stanowiącego ECBA ma mieć jeden głos. Co interesujące, członkiem organów zarządzających mogą być osoby prawne, które prowadzą działalność non-profit. Innymi słowy, członkiem zarządu ECBA mogłaby być fundacja.
Podsumowanie
Występujące różnice w zakresie funkcjonowania stowarzyszeń w różnych państwach UE sprawiają, że „association” oznacza inną formę prawną w Irlandii, w Polsce czy w Belgii. Z drugiej strony, mając na uwadze, że ECBA będą wprowadzone dyrektywą, „polskie” ECBA będzie „tylko” podobne do niemieckiego ECBA. Niemniej, europejskie transgraniczne stowarzyszenie wydaje się ciekawym rozwiązaniem jako forma organizacji non-profit, które zamierzają działać na terytorium całej Europy. W szczególności atrakcyjną możliwością będzie prawo do przeniesienia siedziby ECBA do innego państwa przy zachowaniu ciągłości działania stowarzyszenia. Taka decyzja ma być podejmowana przez zebranie członków większością 2/3 głosów przy kworum wynoszącym połowę członków.
W przypadku pytań – zachęcam do kontaktu: kontakt@mijal.legal